Waarom gaat een hond op zijn rug liggen als je hem aait?

Gaat je pup op zijn rug liggen als jij of iemand anders hem aait? En gaat dit gepaard met kleine plasjes in huis zodra er bezoek komt? In verreweg de meeste gevallen van dit plasgedrag is er sprake van (een vorm van) zelfbelonend gedrag. Dit betekent dat het uitvoeren van het gedrag zelf de hond iets oplevert wat hem of haar een plezierig gevoel geeft of iets oplevert wat de hond als prettig ervaart.

Het kan echter ook zo zijn dat het uitvoeren van zelfbelonend gedrag ervoor zorgt dat iets wat door de hond als onprettig wordt ervaren ophoudt. Of, om het nog verwarrender te maken, een combinatie van beiden. Ik kom hier verderop in dit artikel op terug.

Zachtaardige honden

Dit gedrag kun je tegenkomen bij diverse honden met uiteenlopende karakters. In sommige gevallen is er sprake van honden met een bijzonder zachtaardig karakter en in andere gevallen is er sprake van honden die wat onzeker zijn. Maar in bepaalde gevallen gaat het juist om een voldoende zelfverzekerde hond die een bijzondere manier heeft gevonden om aandacht bij mensen af te dwingen. Ik denk dat je kunt stellen dat dit gedrag het meeste voorkomt bij honden die een combinatie hebben van een wat zachtaardig karakter en daarbij ook nog wat onzeker zijn.

Je kunt dan denken aan honden die van nature wat zachtaardig zijn maar ook bij honden die onvoldoende uitgesproken positieve ervaringen met diverse mensen hebben opgedaan. Dit is een onderdeel van socialiseren en het effect van het proces van het socialiseren is het sterkst tot ongeveer de veertiende levensweek.

Pup en kwetsbaarheid

Het op de rug liggen en/of het laten lopen van een plasje zijn ‘deemoedgebaren’. Het heeft alles te maken met het vertonen van de lichamelijke kwetsbaarheid. Dit gedrag is soortspecifiek, wat betekent dat het aangeboren gedrag is.

Een reden om dergelijke signalen te vertonen voor een hond is om eventuele dreiging of fysieke agressie van een soortgenoot te stoppen. Deze vaardigheid wordt in het nest dagelijks geoefend. Nu komt het wel vaker voor dat honden hun soortspecifieke gedrag op ons mensen projecteren. Het is ze niet kwalijk te nemen want ze weten immers niet beter. Alhoewel een grondige socialisatie en wat gehoorzaamheidstraining een groot verschil kunnen maken.

Meestal is er sprake van zelfbelonend gedrag. Hierdoor kan gemakkelijk een vicieuze cirkel of een gedragsspiraal ontstaan:

Deze gedragsspiraal ziet er als volgt uit

De hond zit thuis in zijn veilige omgeving en is ontspannen – de bel gaat (wat al voor opwinding kan zorgen) – vreemd persoon komt binnen in de veilige omgeving – pup is onder de indruk en vertoont signalen van deemoed door een lage, kruiperige houding aan te nemen – vreemd persoon ziet dit en denkt; “..aaaahhhh” en aait de pup. – door een groter wordende opwinding kan de pup nu ook zijn urine laten lopen – hierdoor kan de vreemde persoon zijn aandacht juist vergroten of stoppen met het geven van aandacht.

Zodra de vreemde persoon stopt met het geven van aandacht leert de hond razendsnel welk gedrag hij moet vertonen zodra een vreemd persoon zich aan hem opdringt. De beloning in het vertonen van het ongewenste gedrag zit dan in het feit dat de vreemde persoon wat meer afstand neemt van de pup en/of dat de opwinding bij de pup minder wordt.

De hond creëert dus zijn eigen ‘comfortzone’ door dit gedrag uit te voeren. Na verloop van tijd kan dit gedrag een gewoonte worden. Meer dan 90% van hondengedrag is gewoontegedrag. Een hond die dus nooit geleerd heeft dat dit excentrieke gedrag volstrekt overbodig is, kan dit gedrag blijven vertonen. Het kan de hond zelfs een gevoel van controle opleveren. “Ik ga op mijn rug liggen… jij mij aaien..!”. Op deze manier krijgt dit gedrag een wat meer dwingend karakter met uiteindelijk dezelfde uitkomst.

Straffen van de hond is zinloos

Nu zijn er altijd van die eigenaren die denken dat je dit gedrag kunt veranderen door de hond direct te straffen. Het enige dat straf in een dergelijk geval veroorzaakt, is dat de stress en opwinding (en eventuele fysieke pijn) geassocieerd wordt aan de komst van vreemde personen.

Immers, toen deze persoon er nog niet was, werd de hond ook niet gestraft. Althans, zo redeneert de gemiddelde viervoeter. En aangezien opwinding en/of onzekerheid in de meeste gevallen de oorzaak is van dit deemoedgedrag is de kans dat het probleem toeneemt niet ondenkbaar. Dit gedrag mag dus nooit worden bestraft!

Hoe verander je dit gedrag bij je hond?

Gedrag waarbij sprake is van een vicieuze cirkel en zelfbelonend gedrag kun je meestal maar op één manier oplossen. Je zult de uitkomst van het gedrag moeten beïnvloeden. Aangezien de uitkomst van dit deemoedige gedrag zich maar moeilijk laat reguleren, is het verstandig om de situatie voor de hond zo te veranderen dat de motivatie om het gedrag te vertonen zo klein als mogelijk is.

Met andere woorden; je voorkomt dat de vicieuze cirkel ontstaat waardoor je voorkomt dat de hond zichzelf wederom beloont met het uitvoeren van het gedrag.

Dit kan op verschillende manieren:

• De hond niet aankijken bij binnenkomst en het lichaam van de hond afwenden. Dit neemt over het algemeen de spanning en opwinding weg. Dit stelt de hond in staat om uit zichzelf op onderzoek uit te gaan en om te leren dat er niet zoveel aan de hand is.
• De hond uit zichzelf contact laten maken met je geopende handpalm die langs je (afgewende) lichaam hangt. Het helpt om deze geopende handpalm lager te houden dan de neus van de hond. De meeste honden ervaren dit namelijk als minder bedreigend.
• Daarbij kun je jezelf ook wat kleiner maken door jezelf door de knieën te laten zakken en met een afgewend lichaam de binnenkant van je handpalm te tonen.
• Als de hond hier positief op reageert (dus geen overdreven deemoedsignalen vertoont) dan mag er best beloond worden met iets lekkers. Het mes snijdt dan aan twee kanten. De hond wordt beloond voor ander gedrag en er vindt een associatie plaats dat vreemde personen iets lekkers meebrengen. Dit is met name handig voor honden die wat onwennig zijn met of onzeker worden van de komst van vreemde personen.
• Jij als eigenaar kunt je hond bij je roepen en hem laten zitten. Een hond die zit is meer ontspannen dan een hond die staat. Hierdoor creëer je een basis voor de hond waarbij opwinding een minder grote rol speelt.
• Bij honden die het erg leuk vinden om te spelen, kun je het spel starten zodra een vreemd persoon binnenkomt. Op deze manier associeert de hond het binnenkomen van vreemden met het spelen van een spelletje en is de hond minder geneigd om overdreven signalen van deemoed te vertonen. Kanttekening: dit werkt niet als de komst van vreemde personen zo overweldigend is voor de hond dat het spel geassocieerd wordt met het binnenkomen van vreemde personen.

Een combinatie van bovengenoemde elementen blijkt in de praktijk het meest effectief.

Het gaat erom dat je hond leert dat vreemde personen die binnenkomen geen bedreiging vormen. Daarnaast is het de bedoeling dat hij leert om op een andere manier contact te maken met dergelijke personen en dat het vertonen van deemoedige signalen volstrekt overbodig is. Dit lukt het best door het niveau van opwinding zo laag als mogelijk te houden en door te voorkomen dat de hond in zijn zelfbelonende vicieuze gedragscirkel terecht komt.